"Εμείς οι Έλληνες" V

"Μια μέρα ο μακαρίτης ελληνιστής και ευαγγελιολόγος Περνώ μιλώντας σε κάποιον συνάδελφό μου τού 'λεγε: Δεν είναι δυνατόν να εννοηθεί σπουδή των Ελλήνων συγγραφέων χωρίς σπουδή της Νέας Ελλάδας και των Νεοελλήνων. Επίσης δεν θα καταλάβετε ποτέ σωστά τη γλώσσα των Ευαγγελίων αν δεν σπουδάσετε τη γλώσσα των Ελλήνων χωρικών. Εκεί θα βρείτε [...] σωρείαν ομηρικών εκφράσεων, που δείχνουν την ενιαία διαδρομή του ελληνικού πνεύματος. Πρόκειται απλώς περί συνεχείας του ιδίου πνεύματος. Διότι εκείνο που προσδιορίζει τον άνθρωπον είναι η γη. Λέγομεν "ελληνική, γαλλική φυλή". Τί θα πούν αυτά; Σκεφθείτε τι αναμείξεις υπέστη κάθε φυλή. Δεν πιστεύω στην φυλή, αλλά στη γη. Ζώντας [...] μέσα στην ελληνική φύση θα νιώσει καλύτερα τους Έλληνες, αρχαίους και νέους. [...] Πώς είναι δυνατόν να καταλάβετε τον Πλάτωνα αν δεν γνωρίσετε το αττικόν φως; Δεν είναι καινούργια πράματα βέβαια αυτά, είπε ο Γάλλος σοφός. [...] από μια σκοπιά καθολικώτερη τα είπε προ πολλού και ο Ταίν. Αλλά πόσο είναι ανάγκη να λέγωνται και να ξαναλέγωνται ώς που να γίνουν πνευματική συνείδηση! Κυρίως σ' εμάς (ενν. τους Γάλλους) που είμαστε οι νεόπλουτοι της σοφίας του ευρωπαϊκού ταχυδρομείου [...]

Βέβαια από την εποχή του Ταίν εφωτίστηκαν εντονώτερα μερικοί παράγοντες της ζωής και της τέχνης. Π.χ. ο οικονομικός παράγων από τον Μαρξισμό. Ο ερωτικός από τον Φρόϋδ. Και οι νεοφώτιστοι των νέων δογμάτων, με τον φανατισμό των νεοπροσηλύτων και το μονόπλευρο των ημιμαθών, επήραν στο χέρι τη νέα λαμπάδα και ζήτησαν να φωτίσουν μ' αυτή, μόνο με αυτή, ολόκληρη την φυσική, την ιστορική και την καλλιτεχνική ζωή της ανθρωπότητας. Κουταμάρες.Κάθε φανατισμός και κάθε μονομέρεια και κάθε δογματισμός αποτελεί μια ωργανωμένη κουταμάρα. Με την ιεραρχία της, με τους διδασκάλους και απολογητές της και με τους αποστόλους της και τους μάρτυρες. Η ζωή δεν ανέχεται τα δόγματα και τις σχηματικές εξηγήσεις. Είναι ένας μεγαλοπρεπής καταρράχτης από μορφές και φαινόμενα, που κυλά μέσα στην αιωνιότητα τον απεριόριστο δυναμισμό του. Άπειροι παράγοντες επιδρούν και επιδρώνται, άπειρα απρόβλεπτα αίτια προκύπτουν κάθε στιγμή, που είναι συγχρόνως και αποτελέσματα. Κάθε τόσο η φτωχή ανθρώπινη γνώση ανακαλύπτει μια νέα πλευρά της αλήθειας, ανάφτει μια νέα λαμπάδα, ψαύει μια νέα μικρή αλήθεια. Γύρω σ' αυτούς τους νέους πυρήνες της γνώσεως δημιουργούνται σχολές, φατρίες και "συστήματα". Να κουμπώνεστε άμα ακούτε "συστήματα". Σε όλα θα βρείτε το κρεββάτι του Προκρούστη και τη Ζωή ξαπλωμένη επάνω, δεμένη χεροπόδαρα, να σπαράζει, να μαρτυρεί και να παιδεύεται. Ο αληθινά σοφός άνθρωπος [...] μένει μακριά από όλα αυτά τα συλλαλητήρια των διανοούμενων όχλων. Δέχεται αυτός αθροιστικά όλες τις αλήθειες, όλα τα δόγματα, όλες τις νέες λαμπάδες και προσπαθεί να τις μεταχειριστεί συνθετικά για να αντικρύσει το πρόβλημα της ζωής. Τότε όλα ξεκαθαρίζουν και όλοι δικαιώνονται στο μερίδιο της Αλήθειας, που συνεισέφεραν όλα τα μεγάλα και αποκαλυπτικά πνεύματα στην κατανόηση του μυστηρίου μέσα στο οποίο κινούμεθα. Τότε ο Πλάτων βρίσκει τη θέση του κοντά στον Μάρξ και ο Αριστοτέλης κοντά στον Αϊνστάϊν και ο μεγάλος συγγραφέας της εξελίξεως κοντά στον προφήτη της "Γενέσεως" και ο Σωκράτης κοντά στον Φρόϋδ."

Τροία

Κάψαμε την Τροία με τον πυρσό της αγάπης!
Πάνω στα τείχη χόρεψαν οι φλόγες της Ελένης.
Φώτισαν τριανταφυλλιά τα νερά στο καραβοστάσι,
Έλαμψε κόκκινα ο χαλκός στις περικεφαλαίες!

Τώρα τα πλοία θαλασσοδέρνουνται ξυλάρμενα
Ανάμεσα από τρόμους και λαχτάρες.
Με θείαν οργή του πόντου ο Κύριος μας παιδεύει
κι η θάλασσα μ' όλα τα θεριακά της.

Γυρίζει ο κύκλος τών καιρών.
Οι ανέμοι κυνηγούν τα κύματα,
κι εμείς γυρεύουμε στα πέλαα την Ιθάκη
και μίαν άσπρη κλωνιά καπνό από το παραγώνι.

Θα βρούμε, δε θα βρούμε την Ιθάκη;
Θεός βοηθός! Όμως για πάντα
στα ταραγμένα πέλαα θα μας φέγγουν,
χορεύοντας πάνω από τις φουρτούνες,
και μες στα νεκρά μάτια των συντρόφων,
οι φλόγες οι μεγάλες από την Τροία,
οι ρόδινες οι φλόγες της Ελένης.

[Το λογοτεχνικό τέταρτο της Κυριακής, του Μυριβήλη, κείμενα για το ραδιόφωνο, εκδ. Εστίας, 1962, σσ.47-50.- Στρ. Μυριβήλης, λογοτέχνης της γενιάς του 30, αντιμιλιταριστής, 1890 - 1969.- Στα σχολικά βιβλία περιλαμβάνεται (ευτυχώς ακόμη) "η μυστική παπαρούνα", απόσπασμα από το μυθιστόρημα "Η ζωή εν τάφω"]